Fotografowie często wykonują zdjęcia na zamówienie, co rodzi pytania o to, jakie prawa do tych zdjęć przysługują im po zakończeniu sesji. W kontekście polskiego prawa autorskiego, kluczowe znaczenie mają przepisy zawarte w Ustawie o prawach autorskich i prawach pokrewnych, które precyzyjnie regulują kwestie praw autorskich do utworów powstałych na zlecenie.
Autorskie prawa osobiste
Zgodnie z Art. 16 ustawy, autorskie prawa osobiste przysługują twórcy utworu (w tym przypadku fotografowi) niezależnie od tego, czy zdjęcie zostało wykonane na zamówienie. Prawa te są niezbywalne i obejmują m.in. prawo do autorstwa utworu, oznaczenia go swoim nazwiskiem lub pseudonimem, nienaruszalności treści i formy utworu, a także prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności. Oznacza to, że fotograf zawsze będzie uznawany za twórcę zdjęć, a jego imię powinno być związane z utworem.
Autorskie prawa majątkowe
Art. 64 ustawy precyzuje, że autorskie prawa majątkowe do zdjęć, które zostały wykonane na zamówienie, przysługują fotografowi, chyba że umowa stanowi inaczej. Oznacza to, że w przypadku braku wyraźnej umowy o przeniesieniu praw autorskich, fotograf zachowuje prawa do korzystania z wykonanych zdjęć, w tym prawo do ich dalszego rozpowszechniania i komercyjnego wykorzystywania.
W praktyce, często dochodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych na zamawiającego. Taka umowa musi być sporządzona na piśmie, pod rygorem nieważności, zgodnie z Art. 53 ustawy. Warto zaznaczyć, że umowa powinna precyzyjnie określać pola eksploatacji, na których zamawiający będzie mógł korzystać z fotografii, zgodnie z Art. 50 ustawy.
Pola eksploatacji
Ważnym elementem każdej umowy przenoszącej prawa autorskie jest określenie tzw. pól eksploatacji, czyli sposobów, w jakie zdjęcia mogą być używane przez zamawiającego. Art. 50 ustawy wskazuje przykładowe pola eksploatacji, takie jak utrwalanie i zwielokrotnianie utworu, jego publiczne udostępnianie, czy wprowadzenie do obrotu. Jeśli umowa nie przewiduje przeniesienia praw na innych polach eksploatacji, prawa te pozostają przy fotografii, co może ograniczać możliwości zamawiającego do dalszego wykorzystania zdjęć poza określonym zakresem.
Fotograf, który wykonuje zdjęcia na zamówienie, zachowuje autorskie prawa osobiste do swoich dzieł, co daje mu prawo do bycia uznawanym za autora.
Wynagrodzenie
Fotograf ma prawo do wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych, chyba że strony postanowią inaczej. Art. 43 ust. 1 ustawy przewiduje, że jeśli umowa nie określa wynagrodzenia, to twórcy przysługuje prawo do odpowiedniego wynagrodzenia za każde korzystanie z utworu na poszczególnych polach eksploatacji.
Ochrona wizerunku
Dodatkowo, przy zdjęciach portretowych, warto pamiętać o przepisach dotyczących ochrony wizerunku, które są regulowane przez Art. 81 ustawy. Wizerunek osoby przedstawionej na zdjęciu nie może być rozpowszechniany bez jej zgody, chyba że osoba ta otrzymała zapłatę za pozowanie do zdjęcia lub jest to wizerunek osoby powszechnie znanej w związku z pełnieniem funkcji publicznych.
Fotograf, który wykonuje zdjęcia na zamówienie, zachowuje autorskie prawa osobiste do swoich dzieł, co daje mu prawo do bycia uznawanym za autora. Autorskie prawa majątkowe mogą zostać przeniesione na zamawiającego na mocy odpowiedniej umowy, która powinna precyzyjnie określać pola eksploatacji i zasady wynagrodzenia. Dla ochrony interesów obu stron, kluczowe jest, aby umowy były sporządzone zgodnie z przepisami Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych.
